O proxecto SAMBUCUS GO supón unha oportunidade para o impulso á innovación na xestión sostible de recursos naturais e ecosistemas autóctonos, trasladando os resultados da investigación agroforestal sobre a especie de Sambucus Nigra á mellora do cultivo do sabugueiro en ecolóxico, grazas á cooperación entre os agricultores, representados por Veigas de Sabugueiro, a Escola Politécnica-Produción Vexetal (USC), Anfaco-Cecopesca e o Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica de Galicia.
O Grupo Operativo centra o seu interese na área focal 3ª establecida no PDR 2014-2020: mellorar a competitividade dos produtores primarios. A innovación no manexo agronómico do cultivo de sabugueiro no que respecta a as técnicas de propagación, enxerto, poda ou rega supoñen un avance significativo fronte ao manexo actual, xa que os cultivos autóctonos son na súa maioría silvestres. A estandarización das técnicas de cultivo en condicións ecolóxicas en Galicia permitirá producir froitos de maior calidade e de maior valor engadido grazas aos seus compoñentes bioactivos, introducindo no mercado un produto significativamente mellorado.
Grupo Operativo
A participación do CRAEGA garantirá a difusión dos avances na produción de sabugueiro respectando o medioambiente e a fertilidade dos chans, aspectos clave da agricultura ecolóxica, garantindo a posta no mercado de produtos máis saudables, nutritivos e mellor valorados. O grupo operativo contará coa colaboración de IMASDE Agroalimentaria, axente de innovación encargado de coordinar, promocionar e dinamizar proxectos no ámbito agroalimentario, especializado na análise de datos para mellorar o proceso de toma de decisións e valorar obxectivamente os cambios implementados nos sistemas de produción.
Descrición do Sabugueiro
O Sambucus Nigra pertence á familia é coñecido popularmente como “sabugueiro”, “sabugueiro negro” ou “sabugueiro europeo”. É un arbusto caducifolio que crece en lugares expostos á luz solar na maior parte de Europa, Asia, África do Norte e EE. UU. Pode alcanzar ata 6 m de altura e desenvolver flores hermafroditas pequenas e brancas, que florecen a principios de verán, e bagas de cor púrpura escura que maduran a finais de verán (veberic et ao., 2009).
As súas flores e froitos foron utilizados na medicina tradicional para tratar estados febrís, tose e conxestión nasal, ademais do seu demostrado efecto antiinflamatorio, analxésico e diurético.
O sabugueiro ten diversas aplicacións dependendo das partes estruturais da planta que se utilicen, xa que os arbustos son empregados con fins ornamentais, os extractos de flores como saborizantes de bebidas e alimentos e os froitos destacan polas súas propiedades antivirais, xa que contribúen a paliar os síntomas dos trastornos respiratorios.
Actualmente está a ser investigada a actividade inhibidora dos extractos de bagas e flores de s. Nigra da unión dos receptores rbd e ace2 do sars-cov2, como posible alternativa aos fármacos antivirais convencionais (boroduske et ao., 2021). Recentemente, o estudo de slowronska et ao. (2022) confirma que as follas de sabugueiro son un material vexetal con alta actividade antiinflamatoria e unha fonte potencialmente rica en antioxidantes.
Obxectivos
A potencialidade do aproveitamento do sabugueiro fundaméntase na dispoñibilidade garantida dun produto de calidade que cumpra os parámetros tecnolóxicos e sanitarios adecuados. A escasa tradición de cultivo en Galicia, a pesar da calidade indiciaria do material autóctono, obriga á elaboración dun plan de selección, propagación e coñecemento do cultivo que garantan a súa adecuación ao produto de destino.
A consecución destes obxectivos nunha especie leñosa, implica a posta en marcha dun plan ambicioso e multiacción, que require unha ensamblaxe técnica dos resultados parciais das distintas accións. Veigas pretende estudar o desenvolvemento fisiolóxico e o proceso de maduración dos froitos de sabugueiro autóctono en Ourense, co fin de determinar as mellores condicións agronómicas para a multiplicación, o enxerto e o deseño de novas plantacións de cultivo ecolóxico.
Considerando que a composición en compostos bioactivos pode verse afectada por múltiples factores, profundarase sobre determinados aspectos do manexo agronómico (poda, rega e fertirigación) e a súa influencia sobre a presenza de compostos fenólicos e antocianinas nas diferentes partes da planta, que serán analizados empregando técnicas non destrutivas de análises (nirs).
Os resultados do proxecto serán amplamente difundidos a través do CRAEGA co obxectivo de fomentar o cultivo de sabugueiro que garanta a súa conservación e explotación sostible en galicia, proporcionando para iso unha guía práctica de cultivo, así como desde a usc, coa posta en marcha dun curso de verán para a formación do alumnado.
Accións
Multiplicación de material vexetal
Por Veigas e USC
- Análise das vantaxes e inconvintes de diferentes sistemas de propagación do material vexetal
- Coñecemento da resposta do sabugueiro ao inxertado en verde vs en inverno
- Deseño de plantacións piloto vs reais
Estudos de manexo agronómico para a obtención de compostos bioactivos
Por Veigas e Anfaco-Cecopesca
- Determinación do contido en polifenoles, flavonoides, antocianinas e carotenoides en flores e froitos.
- Análise do efecto das condicións de cultivo e poda sobre a composición de compostos bioactivos. Mellora da capacidade antioxidante dos froitos.
- Uso da tecnoloxía VIR-NIR para a análise de calidade dos froitos.
Estudos de manexo agronómico para a obtención de compostos bioactivos
Por Veigas, USC e Anfaco-Cecopesca
- Proposta das mellores condicicións de poda do sabugueiro para mellorar rendemento e calidade dos froitos
- Coñecemento da resposta do sabugueiro autóctono ás condicións de rego e o seu efecto sobre a calidade dos froitos
- Influencia da fertirigación sobre a produtividade e calidade dos froitos
